W życiu istnieją rzeczy, o które warto walczyć
do samego końca.
Paulo Coelho
Kancelaria Radcy Prawnego

- Radca Prawny Anna Rentflejsz

Pokrzywdzony, a następnie oskarżyciel posiłkowy w sprawie karnej – co warto wiedzieć?

W postępowaniu karnym jedną ze stron jest oskarżony, drugą zaś osoba pokrzywdzona. Pokrzywdzony na etapie postępowania sądowego może działać jako oskarżyciel posiłkowy. Zgodnie z art. 53 kodeksu postępowania karnego „W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego.”.

 

Jak zostać oskarżycielem posiłkowym?

Aby zostać oskarżycielem posiłkowym należy do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie (czyli do czasu odczytania aktu oskarżenia) złożyć sądowi oświadczenie o przystąpieniu do procesu w charakterze oskarżyciela posiłkowego – art. 54 § 1 kodeksu postępowania cywilnego. Powyższe oświadczenie może zostać złożone ustnie, jak i pisemnie.

Oskarżyciel posiłkowy może mieć pełnomocnika, który będzie działał w jego imieniu.

Dwa rodzaje oskarżycieli posiłkowych – czyli?

Przepisy prawa rozróżniają dwa rodzaje oskarżycieli posiłkowych.

  1. Oskarżyciel posiłkowy uboczny to pokrzywdzony, który złożył oświadczenie o przystąpieniu do procesu w charakterze oskarżycielem posiłkowym i działa obok prokuratora w przypadku, gdy prokurator zdecydował się wnieść do sądu akt oskarżenia (czyli nie odmówił wszczęcia ani nie umorzył postępowania).

UWAGA!!! pokrzywdzony musi złożyć do sądu, w którym odbywać się będzie rozprawa w terminie od wniesienia aktu oskarżenia przez prokuratora do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego (odczytania aktu oskarżenia na pierwszej rozprawie) w/w oświadczenie. Dopuszczenie do działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego nie wymaga postanowienia sądu.

 

  1. Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny jest instytucją przewidzianą w sytuacji, gdy prokurator nie chce wnieść aktu oskarżenia do sądu, czyli odmówi wszczęcia lub umorzy postępowanie (art. 55 § 1 kodeksu postępowania karnego). W takim wypadku pokrzywdzony może działać w swoim imieniu zamiast prokuratora i wnieść subsydiarny akt oskarżenia do sądu. Aby jednak działać w takim charakterze musi być spełniony szereg wymagań. Procedura wygląda następująco:
  • prokurator nie znajduje podstaw do wszczęcia lub umarza postępowanie przygotowawcze;
  • pokrzywdzony (lub jego pełnomocnik) zaskarża decyzję prokuratora do Sądu;
  • Sąd może uchylić decyzję prokuratora i nakazać ponowne rozpatrzenie sprawy;
  • prokurator ponownie odmawia wszczęcia lub umarza postępowanie;
  • w terminie miesiąca od otrzymania drugiej decyzji prokuratora pokrzywdzony (lub jego pełnomocnik) wnosi do sądu subsydiarny akt oskarżenia.

Jeśli po uchyleniu odmowy wszczęcia postępowania prokurator je rozpocznie, a następnie umorzy, to całą procedurę należy przeprowadzić od początku. Oznacza to, że aby pokrzywdzony nabył prawa do działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego, prokuratura musi po uchyleniu decyzji przez sąd wydać za drugim razem decyzję tego samego rodzaju (umorzyć po uchyleniu umorzenia, odmówić wszczęcia po uchyleniu odmowy wszczęcia).

Należy także zauważyć, że w przypadku subsydiarnego aktu oskarżenia musi być porządzony i podpisany przez profesjonalnego pełnomocnika – adwokata lub radcę prawnego (art. 55 § 2 kodeksu postępowania karnego).

 

Co może oskarżyciel posiłkowy?

Oskarżycielowi posiłkowemu, w przeciwieństwie do pokrzywdzonego, przysługują pełne prawa strony postępowania, czyli np.:

  • może zgłaszać pisemne lub ustne wnioski dowodowe, czyli przedstawiać sądowi zgromadzone przez siebie dowody np. wniosek o przesłuchanie dodatkowego świadka czy też włączenie do akt sprawy dostarczonych dokumentów lub nagrań;
  • może zadawać pytania przesłuchiwanym przez sąd: oskarżonemu, świadkom, biegłym. Warto w tym miejscu zauważyć, że Sąd powinien zapytać czy oskarżyciel posiłkowy chce zadać pytanie przesłuchiwanemu. Jeśli tego nie zrobi, należy poprosić o głos i poinformować, że ma się pytanie;
  • ma prawo wypowiedzi, czyli może np. skomentować słowa oskarżonego lub jego pełnomocnika;
  • ma pełen wgląd do akt oraz sporządzać z nich odpisy, tzn. robić notatki, prosić o zrobienie kserokopii a także ma prawo do złożenia wniosku o sprostowanie protokołu rozprawy;
  • ma prawo do mowy końcowej. Oskarżyciel posiłkowy może wówczas ustosunkować się do całego przewodu sądowego i powiedzieć o co wnosi, np. o ukaranie karą pozbawienia wolności. Może również domagać się uzupełnienia przewodu sądowego, jeżeli uznaje się że istotne dla sprawy kwestie nie zostały wyjaśnione;
  • ma prawo wniesienia środków odwoławczych, np. apelacji;
  • może wnieść o uzasadnienie wyroku.

Dla wielu pokrzywdzonych ważna będzie możliwość złożenia w sądzie penitencjarny lub dyrektor zakładu karnego wniosku o informowaniu o istotnych faktach dotyczących przebiegu odbywania kary przez skazanego (jeśli do skazania dojdzie) np. aby został powiadomiony o zwolnieniu skazanego z zakładu karnego po odbyciu kary, o ucieczce skazanego z zakładu karnego, a także o wydaniu decyzji o udzieleniu skazanemu przepustki, czasowego zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego, przerwy w wykonaniu. Pokrzywdzony może zażądać, aby być informowanym o: zwolnieniu skazanego z zakładu karnego po odbyciu kary, ucieczkach, przepustkach, warunkowych zwolnieniach, przerwach w odbywaniu kary, itp.

 

Co się dzieje, gdy oskarżyciel posiłkowy zmarł?

W razie śmierci oskarżyciela posiłkowego, osoby najbliższe mogą przystąpić do postępowania w tym charakterze na każdym etapie postępowania. Jeżeli sam pokrzywdzony wniósł prywatny akt oskarżenia do sądu i w ciągu 3 miesięcy osoba uprawniona nie wstąpi w jego prawa, sąd umorzy postępowanie

 

Czy warto zostać oskarżycielem posiłkowym?

Bardzo często ustalenia dokonane w postępowaniu karny mają bezpośredni wpływ na ustalenie odpowiedzialności sprawcy czynu zabronionego (np. kolizji, wypadku drogowego, zniszczenie mienia); przyjęcia przyczynienia się ofiary tego zdarzenia czy na wysokość przyznanego pokrzywdzonemu odszkodowania/zadośćuczynienia, dlatego warto mieć realny wpływ na przebieg postępowania karnego.

 

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostaję do Państwa dyspozycji (dane do kontaktu znajdą Państwo w zakładce -> KONTAKT).

 

Ciasteczka

Ta strona korzysta z plików cookie. Używając tej strony wyrażasz zgodę na używanie plików cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami Twojej przeglądarki. Możesz dowiedzieć się więcej w jakim celu są używane oraz o zmianie ustawień przeglądarki.

czytaj więcej
zamknij komunikat